Jeden z najwybitniejszych polskich wodzów, hetman wielki koronny od roku 1527, wojewoda krakowski i ruski, kasztelan krakowski oraz wojnicki.
Urodził się w 1488 roku w Tarnowie w zamku na Górze Świętego Marcina, był synem Jana Amora młodszego, kasztelana krakowskiego i Barbary z Rożnowa, wnuczki Zawiszy Czarnego. Rodzina Tarnowskich należała w tamtym okresie do grupy bogatych rodów szlacheckich, posiadających status senatorski. Przyszły hetman przeznaczony był do stanu duchownego, stąd wychowywał się przez pewien czas na dworze kardynała Fryderyka Jagiellończyka, później przebywał pod opieką księdza Macieja Drzewickiego, sekretarza kancelarii królewskiej. W 1500 roku zmarł ojciec Jana Tarnowskiego, wówczas też zmieniły się plany rodziny wobec młodego "Krakowczyka" (syna kasztelana krakowskiego), zamiast kariery duchownego, wybrano dla Jana Tarnowskiego udział w służbie publicznej. Przebywał na dworze kolejnych królów z dynastii Jagiellonów: Jana Olbrachta, Aleksandra i Zygmunta Starego. Kształcił się m.in. na Akademii Krakowskiej. Otrzymał wszechstronne, wykształcenie - klasyczne, humanistyczne oraz militarne.
Podczas wyprawy orszańskiej hetmana Mikołaja Firleja w 1508 roku zadebiutował jako żołnierz. Brał także udział w wyprawie do Mołdawii w 1512, podczas której dowodził chorągwią jazdy. W roku 1514 dowodził hufcem jazdy w bitwie pod Orszą, w której pobito wojska moskiewskie. W latach 1517-1521 podróżował po świecie - odwiedził Rzym, Syrię, Egipt, Grecję, Turcję i Ziemię Świętą, a także Zachodnią Europę, m.in. Hiszpanię i Portugalię.
Od 1522 był kasztelanem wojnickim, od 1527 roku wojewodą ruskim, w tym samym roku otrzymał od Zygmunta Starego godność hetmana wielkiego koronnego.
W 1531 poprowadził wojsko do zwycięstw pod Gwoźdźcem i Obertynem w wojnie z hospodarem mołdawskim, mimo, iż w tej drugiej bitwie przewaga przewaga liczebna sił mołdawskich nad wojskami polskimi była przeszło trzykrotna (5 tysięcy jazdy i 12 dział, przeciwko 17 tysiącom jazdy i 50 działom). W czasie wojny 1534 -1537 dowodził polsko - litewską wyprawą na Moskwę. Wsławił się wówczas zdobyciem Homla oraz oblężeniem i zdobyciem Staroduba w roku 1535. Liczba jeńców wziętych pod Starodubem przekraczała liczebnie liczbę żołnierzy Tarnowskiego. W tym samym roku hetman został wojewodą krakowskim, a od 1536 roku był również kasztelanem krakowskim. W roku 1547 Tarnowski otrzymał od cesarza Karola V dla siebie i całej rodziny, dziedziczny tytuł hrabiego.
W polityce wewnętrznej był rojalistą, w czasie tzw. wojny kokoszej stanął przy królu Zygmuncie Starym, wsparł również Zygmunta II Augusta w trudnej sytuacji związanej z jego małżeństwem z Barbarą Radziwiłłówną. Jego relacje z obydwoma monarchami układały się jednak zmiennie, czego dowodem może być choćby kilkukrotne, demonstracyjne zrzeczenie się buławy hetmańskiej (1533, 1546, 1551, 1555 i ostatecznie w roku 1559).
Był także znakomitym administratorem, nie tylko budżetu hetmańskiego lecz także swych prywatnych dóbr oraz mecenasem kultury. Na swoim tarnowskim zamku stworzył dużą bibliotekę, gościł w Tarnowie m.in.: Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Łukasza Gónickiego, Marcina Kromera. W 1540 roku Tarnowski lokował nowe miasto, leżący dziś na Ukrainie Tarnopol. Dbał również o rozwój Tarnowa - starał się o nowe przywileje dla tarnowskich cechów, ufortyfikował miasto, wzniósł nowe odcinki murów obronnych, uczynił z Tarnowa jeden z pierwszych ośrodków architektury renesansowej w kraju.
Jan Tarnowski był trzykrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Barbara z Tęczyna. Miał z tego małżeństwa dwóch synów, z których tylko jeden, Jan Amor, dożył wieku dorosłego i został duchownym. Z drugą żoną - Beatą Odrowążówną - nie mieli dzieci, trzecią żona hetmana została Zofia Szydłowiecka. Z kilkorga dzieci z tego związku przeżyło dwoje: córka Zofia, późniejsza żona księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego, wojewodę kijowskiego i kolejnego, po Tarnowskich właściciela Tarnowa oraz syn Jan Krzysztof, ostatni męski potomek hetmana.
Swoje doświadczenie wojskowe zawarł Jan Tarnowski w zawierającym 11 rozdziałów dziele "Rada sprawy wojennej" (Consilium rationis bellicae 1558), które było wykładnią ówczesnej polskiej techniki wojskowej. Na książce tej wychowały się kolejne generacje dowódców wojskowych Rzeczypospolitej. Jan Tarnowski był także autorem niedokończonego przed śmiercią traktatu "Oprawianie zamków albo miast".
Zmarł 16 maja 1561 w Wiewiórce w wieku 73 lat. Pochowano go w kolegiacie tarnowskiej, obecnie bazylice katedralnej. Jan Kochanowski jego osobie poświęcił pieśń "O śmierci Jana Tarnowskiego".
Jan Kochanowski "O śmierci Jana Tarnowskiego". frg:
Czujnym strżem był zawsze Pospolitej Rzeczy;
Jej pożytek przed swoim miał na dobrej pieczy;
Jego dzielność i sprawa znaczna była w boju;
Znaczny jego porządek i rozum w pokoju.
Bił Talary w Podolu i Turki waleczne;
W Moskwi znaki zostawił swego męstwa wieczne.
Równym pocztem wielki lud wołoski poraził;
Nieprzyjaciołom serce i na potym skaził.
A nie tylko był godzien tej sławnej Koronie,
Dobrze sobie poczynał i w dalekiej stronie:
Świadome tego brzegi hiszpańskiego morza,
Gdzie jasna ciemnej nocy ustępuje zorza.
